Kasacja w sprawach karnych to nadzwyczajny środek zaskarżenia, który pozwala podważyć prawomocny wyrok sądu odwoławczego. To nie jest „trzecia instancja”, lecz wyjątkowy mechanizm kontroli legalności orzeczeń. Może być rozpatrywana wyłącznie przez Sąd Najwyższy.
Kiedy można wnieść kasację w sprawie karnej?
Kasację można wnieść od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego (po apelacji). Nie można jej składać w każdej sprawie – musi wystąpić rażące naruszenie prawa, które miało wpływ na treść wyroku.
Najczęstsze podstawy to:
- rażące naruszenie prawa materialnego (np. błędna kwalifikacja prawna czynu),
- rażące naruszenie prawa procesowego (np. złamanie zasad bezpośredniości lub prawa do obrony).
Kasacja nie służy do ponownej oceny dowodów – Sąd Najwyższy rzadko kiedy bada czy oskarżony był winny. Dla Sędziów Sądu Najwyższego zasadnicze znaczenie ma czy Sądy niższych instancji prawidłowo zastosowały prawo.
Kto może złożyć kasację?
- Oskarżony,
- obrońca oskarżonego,
- prokurator,
- Rzecznik Praw Obywatelskich,
- Prokurator Generalny.
Uwaga: oskarżony nie może samodzielnie sporządzić kasacji – obowiązuje przymus adwokacki (musi ją sporządzić i podpisać adwokat – Kraków, obrońca).
Termin na wniesienie kasacji
Na wniesienie Kasacji adwokat ma tylko 30 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Termin jest nieprzywracalny – spóźniona kasacja zostanie odrzucona.
Co może orzec Sąd Najwyższy?
Sąd Najwyższy ma kilka możliwości:
- Oddalić kasację – jeśli jest bezzasadna,
- Uchylić zaskarżony wyrok i
- przekazać sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania,
- umorzyć postępowanie,
- uniewinnić oskarżonego jeżeli skazanie było oczywiście niesłuszne.
SN nie prowadzi nowego procesu – nie powołuje świadków, nie przeprowadza dowodów.
Czy kasacja wstrzymuje wykonanie wyroku?
Nie. Złożenie kasacji nie powoduje automatycznego zawieszenia wykonywania kary. Jeśli oskarżony odbywa karę pozbawienia wolności, nadal będzie ją wykonywał. Można jednak złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania kary do czasu rozpoznania kasacji – ale Sąd Najwyższy przychyla się do tego w wyjątkowych sytuacjach.
Jak długo czeka się na rozpoznanie kasacji?
Doniesienia medialne wskazują, że w 2024r. na rozpoznanie Kasacji w Izbie Karnej oczekiwano średnio 92 dni. Te dane nie zawsze są zbieżne z indywidualnymi doświadczeniami. Nie ma ustawowego terminu na rozpoznanie kasacji. W praktyce trwa to od kilku miesięcy do roku, a w bardziej skomplikowanych sprawach – nawet dłużej.
