Ofiara przestępstwa przeciwko wolności seksualnej ma prawo do uszanowania jej godności w toku postępowania karnego. Nie jest to proste, bo konieczność opowiedzenia o szczegółach gwałtu czy wykorzystania seksualnego przed obcymi ludźmi z natury stanowi naruszenie barier pokrzywdzonego. Aby sprawca został ukarany jest to jednak konieczne. W procedurze karnej jest przewidziane przesłuchanie ofiar przestępstw seksualnych, które ma wspomóc uszanowanie godności ofiary i zapobiec powtórnej wiktymizacji.
Niebieski pokój
Przesłuchanie ofiar przestępstw seksualnych odbywa się w specjalnie przygotowanych do tego pokojach. Nazywamy je niebieskimi pokojami. Pomysł przyjaznych pokoi powstał najpierw z myślą o małoletnich pokrzywdzonych. Dziś są wykorzystywane również przy przesłuchaniach ofiar przestępstw seksualnych. Mało kto wie, że ich gorącym orędownikiem była znana z popularnego programu Sędzia Anna Maria Wesołowska. Również w Krakowie wreszcie mamy pokój przesłuchań małoletnich i pokrzywdzonych przestępstwami seksualnymi z prawdziwego zdarzenia. Nie łatwo do niego trafić bo są to pomieszczenia całkowicie na tyłach Sądu. Dzięki temu pokrzywdzony nie musi przechodzić przez bramki sądów, nie podlega kontroli ani nie spotka petentów w innych sprawach. Pokoje są przyjemne, komfortowe i z odpowiednim wyposażeniem technologicznym. Kto i kiedy może z nich korzystać?
Przestępstwa na tle seksualnym
Mówiąc o ofiarach przestępstw seksualnych mam na myśli pokrzywdzonych, którzy stali się ofiarą:
- gwałtu lub innej czynności seksualnej
- wykorzystania seksualnego
- nadużycia zależności
Każdy z tych czynów stanowi naruszenie wolności seksualnej pokrzywdzonego. Niezależnie, czy do aktu fizycznego doszło przemocą, podstępem czy poprzez inne zmuszenie ofiara ma prawo do szczególnego traktowania, które ma wspomóc jej poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Z rozmysłem piszę o wspomożeniu a nie zapewnieniu bezpieczeństwa i komfortu. Nie ulega bowiem wątpliwości, że konieczność zeznawania o własnej krzywdzie w tak delikatnej materii zawsze będzie budziło dyskomfort i poczucie zagrożenia. Zadaniem organów ścigania i sądów jest jednak zapewnić ofierze maksymalny spokój, aby w wyniku procedur karnych nie została ponownie skrzywdzona.
Jak wygląda przesłuchanie ?
Najważniejszą odmiennością przy przestępstwach na tle seksualnym jest to, że nawet w postępowaniu przygotowawczym ofiarę przesłuchuje Sędzia. Jest to odformalizowane przesłuchanie w „niebieskim pokoju”, podczas którego są obecni pokrzywdzony, sędzia i psycholog. W przesłuchaniu mogą uczestniczyć pełnomocnik pokrzywdzonego, prokurator oraz obrońca (jeżeli w sprawie jest już ustanowiony). Może także być obecna osoba zaufana, którą wskaże pokrzywdzony. Wszystkie te osoby nie zasiadają jednak w pokoju przesłuchania, a w odrębnym pomieszczeniu. Przebieg przesłuchania osoby te śledzą przy pomocy urządzeń technicznych. Tym sposobem na sali, gdzie ofiara przemocy opowiada o doznanej krzywdzie nie ma tłumu zainteresowanych, który mógłby oddziaływać na nią krępująco.
Jak wspomniałam powyżej bezpośrednio przy przesłuchaniu są obecni tylko Sędzia i psycholog. W miarę możliwości psycholog powinien być tej samej płci co zeznający. Zadaniem psychologa jest zapewnić maksymalne wsparcie i komfort osoby przesłuchiwanej. Psycholog często wydaje później również opinię na temat stanu psychicznego ofiary, jej zdolności do składania wiarygodnych zeznań. Niekiedy Prokurator zleca także tzw. ocenę wiarygodności ofiary. Biegły psycholog ocenia wówczas czy ofiara przestępstwa seksualnego jest w stanie relacjonować obiektywnie wydarzenia, w których uczestniczyła.
Przesłuchanie ofiar przestępstw seksualnych ma taki odmienny charakter głównie po to, aby czynność ta została wykonana tylko raz. Przez lata praktycy podnosili, że to konieczność wielokrotnego przesłuchiwania ofiar przestępstw seksualnych stanowi dla nich najbardziej dotkliwą dolegliwość. Właśnie z tej przyczyny przesłuchanie prowadzi od razu Sędzia. Właśnie dlatego przebieg przesłuchania podlega nagraniu. Nagranie to Sąd odtworzy na rozprawie ale ofiara przemocy seksualnej nie będzie musiała składać ponownych zeznań. Wyjątkiem mogą być jedynie sytuację gdy na jaw wyjdą zupełnie nowe okoliczności, które będą wymagały ponownego przesłuchania. W takim przypadku przesłuchanie może się jednak odbyć on-line. To z założenia ma zapobiec negatywnemu oddziaływaniu osoby oskarżonej na przesłuchiwanego.
