Postępowanie karne to nie tylko proces ustalania winy i wymierzania kary. Ważnym elementem są też środki zapobiegawcze, które mają zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania lub zapobiec dalszym przestępstwom. Zasada jednak jest jasna: środki zapobiegawcze powinny być stosowane wyłącznie wówczas, gdy istnieje uzasadniona potrzeba.
Czym są środki zapobiegawcze?
Środki zapobiegawcze to ograniczenia, które nakładają organy ścigania. Ich celem nie jest karanie, lecz zapewnienie, że podejrzany lub oskarżony będzie dostępny dla organów ścigania, nie utrudni postępowania a wyjątkowo także aby zapobiec ponownemu popełnieniu przestępstwa.
Rodzaje środków zapobiegawczych
Polskie prawo wyróżnia kilka kategorii środków zapobiegawczych. Do najczęściej stosowanych należą:
- tymczasowe aresztowanie – środek o najbardziej dolegliwym charakterze, stosowany wyjątkowo;
- poręczenie majątkowe (tzw. kaucja) – zabezpieczenie finansowe gwarantujące stawiennictwo podejrzanego;
- poręczenie indywidualne – zapewnienie osoby godnej zaufania, że oskarżony stawi się na każde wezwanie
- dozór policji – obowiązek regularnego zgłaszania się na komisariat;
- nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego – stosowna zwłaszcza przy przestępstwach z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej,
- zawieszenie w czynnościach służbowych
- zakaz opuszczania kraju (czasem z zatrzymaniem paszportu);
Przesłanki ogólne zastosowania
Zgodnie z art. 249 § 1 k.p.k., środki zapobiegawcze można stosować tylko wtedy, gdy:
- istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił przestępstwo, o które jest podejrzewany
Co istotne, środki te można stosować tylko względem osób, którym postawiono zarzuty (mają status podejrzanego lub oskarżonego)
Przesłanki szczególne
Ponad przesłankę ogólną dla zastosowania środka zapobiegawczego konieczna jest co najmniej jedna przesłanka szczególna. Należą do nich:
- uzasadniona ubawa ucieczki lub ukrycia,
- uzasadniona obawa matactwa,
- grożąca surowa kara – czyn zagrożony jest karą powyżej 8 lat pozbawienia wolności,
- zachodzi obawa popełnienia przez niego kolejnego ciężkiego przestępstwa.
Kto stosuje środki zapobiegawcze?
Środki zapobiegawcze stosuje sąd lub – w przypadku mniej dolegliwych środków – prokurator. Wniosek o tymczasowe aresztowanie składa prokuratura, a ostateczne rozstrzygnięcie podejmuje sąd. Prokurator ma jednak prawo do uchylenia zastosowanego przez Sąd środka – także aresztu.
Czy można walczyć z zastosowanymi środkami zapobiegawczymi?
Tak. Osoba, wobec której zastosowano środek zapobiegawczy, ma prawo do:
- zaskarżenia postanowienia o zastosowaniu środka,
- wniosków o zmianę środka na mniej dolegliwy,
- wniosków o uchylenie środka, gdy ustały przesłanki jego stosowania.
W takich sytuacjach warto jednak skorzystać z pomocy profesjonalisty (Obrońca Kraków), który najlepiej doradzi który sposób walki ze środkiem zastosować.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czy każdy podejrzany musi mieć zastosowany środek zapobiegawczy?
Nie. Środki zapobiegawcze to rozwiązania wyjątkowe. Jeśli nie ma ryzyka utrudniania postępowania lub ucieczki, nie powinny być stosowane.
2. Czy tymczasowe aresztowanie może trwać bez końca?
Nie. Tymczasowe aresztowanie ma określone w przepisach terminy, które mogą być przedłużane tylko w szczególnych przypadkach i za zgodą sądu.
3. Czy można zamienić areszt na poręczenie majątkowe?
Tak. Sąd może zdecydować o zastosowaniu mniej dolegliwego środka, jeżeli uzna, że będzie on wystarczający do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.
4. Kto decyduje o uchyleniu środka zapobiegawczego?
Prokurator lub sąd.
5. Czy obrońca może pomóc w uchyleniu środka zapobiegawczego?
Tak. Profesjonalny obrońca w Krakowie przygotuje odpowiednie zażalenia i wnioski, a także będzie reprezentował klienta w sądzie, aby zmniejszyć dolegliwość zastosowanego środka.
