Zatrzymanie to jeszcze nie aresztowanie, choć często tym się kończy. O zatrzymaniu decyduje Policja lub Prokurator.
Zatrzymanie policyjne
Policja może zatrzymać domniemanego sprawcę wówczas gdy zachodzi obawa:
- ucieczki
- ukrycia się
- zatarcia śladów przestępstwa
A także, gdy:
- nie może ustalić personaliów sprawcy
- domniemany sprawca użył przemocy wobec osoby z która mieszka
- przestępstwo popełniono przy użyciu niebezpiecznego narzędzia, jak broń palna albo nóż
Zatrzymanie prokuratorskie
Prokurator zarządza zatrzymanie i zleca je Policji, wówczas gdy obawia się, że:
- osoba podejrzewana lub podejrzany nie stawi się na wezwanie
- będzie utrudniać postępowanie
- zamierza stosować środki zapobiegawcze (np. tymczasowy areszt).
Prawa zatrzymanego
Niezależnie od tego kto zadecydował o zatrzymaniu prawa zatrzymanego są takie same w obu przypadkach.
- Pierwszym i niezwykle ważnym prawem zatrzymanego jest to, aby wiedział dlaczego jest zatrzymany. Osoba, która go zatrzymuje ma obowiązek natychmiast poinformować go o przyczynie zatrzymania. Ma również pouczyć go jakie prawa przysługują zatrzymanemu.
- Zatrzymany ma prawo skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego. Kontakt ten polega na nawiązaniu bezpośredniej rozmowy. Zazwyczaj adwokat przyjedzie do zatrzymanego i wówczas będzie mógł z nim swobodnie porozmawiać. Tylko w bardzo wyjątkowych przypadkach zatrzymujący może zastrzec swoją obecność przy tej rozmowie.
- Jeżeli zatrzymany nie włada językiem polskim to ma prawo do pomocy tłumacza.
- Zatrzymany ma prawo składać oświadczenia lub wedle własnego uznania milczeć.
- Osoba zatrzymana, jeżeli tego wymaga, ma prawo skorzystać z pomocy medycznej.
- Na zatrzymanie przysługuje zażalenie. Rozpoznaje je Sąd. Przepisy nakazują niezwłoczne przekazanie zażalenia Sądowi. Gdyby ten uznał, że zatrzymanie było nielegalne albo bezzasadne to wówczas należy zatrzymanego natychmiast zwolnić. W praktyce jednak w momencie rozpoznania zażalenia albo zatrzymany został już zwolniony albo jest tymczasowo aresztowany.
Formalności z zatrzymania
Dokumentem opisującym akt zatrzymania jest protokół. Wpisuje się w nim osobę dokonującą zatrzymania i zatrzymanego. W Protokole należy dokładnie określić datę, godzinę i miejsce zatrzymania. Będzie ona w przyszłości decydowała o tym do kiedy będzie trwał areszt i ile dni pozbawienia wolności skazany będzie miał zaliczone na poczet kary. W protokole określa się także powód zatrzymania – czyli dokładnie wskazanie o jakie przestępstwo podejrzewa się zatrzymanego. Odpis takiego protokołu otrzymuje zatrzymany.
Kiedy kończy się zatrzymanie?
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, jeżeli odpadnie przyczyna zatrzymania. Często następuje to po przeprowadzeniu czynności tj. przesłuchanie, badanie, okazanie, konfrontacja. jeżeli jednak prokurator będzie chciał zastosować tymczasowy areszt wówczas zatrzymanie może przerodzić się w ten środek zapobiegawczy. O tymczasowym aresztowaniu decyduje jednak nie prokurator a Sąd. Przepisy ściśle określają w jakim czasie musi zapaść decyzja o tymczasowym aresztowaniu. Najpierw Prokurator ma 48 godzin na to, aby złożyć wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Jeżeli w tym terminie nie nastąpi przekazanie wniosku wraz z zatrzymanym do dyspozycji Sądu zatrzymany powinien być niezwłocznie zwolniony. Następnie Sąd ma 24 godziny na rozpoznanie wniosku prokuratora. I tu podobnie – brak decyzji Sądy w tym terminie oznacza zwolnienie zatrzymanego.
Jeżeli Sąd zdecyduje się na zastosowanie tymczasowego aresztowania to jest ono wykonywane od razu. Zatrzymany zatem zostaje przewieziony do tymczasowego aresztu i tam oczekuje na dalsze czynności albo na rozpoznanie zażalenia na tymczasowy areszt.
Bardzo ważne jest to, że nie można drugi raz zatrzymać osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów lub dowodów. Takie zatrzymanie niewątpliwie zostanie zakwestionowane przez Sąd.
