Postępowania prywatnoskargowe, w szczególności w sprawach o zniesławienie (art. 212 k.k.) czy zniewagę (art. 216 k.k.), bardzo często wymagają szybkiego i skutecznego działania w zakresie gromadzenia dowodów. W przeciwieństwie do spraw ściganych z urzędu, to oskarżyciel prywatny musi zadbać o materiał dowodowy.
Art. 488 k.p.k. – co mówi przepis?
Art. 488 § 1 k.p.k. stanowi, że Policja przyjmuje ustne lub pisemne skargi o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. W razie potrzeby Policja powinna zabezpieczyć dowody.
W praktyce oznacza to, że Policja, choć nie prowadzi pełnego dochodzenia w sprawach prywatnoskargowych, ma obowiązek podjąć czynności zabezpieczające materiał dowodowy jak monitoringi, dane osób, dane telekomunikacyjne.
Jak stosować art. 488 k.p.k. w praktyce?
1. Zgłoszenie na Policji
Pierwszym krokiem jest złożenie skargi (pisemnej lub ustnej do protokołu) na komisariacie. W skardze warto precyzyjnie wskazać:
- datę, godzinę i miejsce zdarzenia,
- okoliczności czynu (np. obraźliwe słowa wypowiedziane w miejscu publicznym),
- dane potencjalnych świadków,
- żądanie zabezpieczenia dowodów (np. nagrań monitoringu, bilingów, wiadomości elektronicznych).
2. Monitoring i inne dowody techniczne
Nagrania z monitoringu, szczególnie w budynkach publicznych (sąd, urząd, szkoła), przechowywane są zwykle przez krótki okres (od kilku dni do maksymalnie 30–60 dni). Dlatego niezwykle ważne jest szybkie wystąpienie do Policji, aby zabezpieczyła taki dowód zanim zostanie on automatycznie nadpisany. We własnym zakresie nie mamy możliwości uzyskać nagrań, ponieważ nie jesteśmy uprawnieni do wejście w ich posiadanie (choćby ze względu na przepisy RODO)
3. Zeznania świadków
Policja, działając na podstawie art. 488 k.p.k., powinna niezwłocznie zabezpieczyć dane świadków zdarzenia. Dla pokrzywdzonego jest to szczególnie cenne, ponieważ we własnym zakresie oskarżyciel prywatny nie ma uprawnienia aby żądać ujawnienia danych świadków.
4. Zabezpieczenie korespondencji i wpisów internetowych
W dobie mediów społecznościowych częstym środkiem pomówienia czy zniewagi jest wpis na Facebooku, komentarz w sieci lub SMS. W takiej sytuacji najczęściej spotykanym zabezpieczeniem dowodu jest wykonanie print screenu wiadomości. Dla większego bezpieczeństwa zachowania treści wpisu można dokonać notarialnego utrwalenia. Dokument taki sporządzany w formie protokolarnego otwarcia strony internetowej korzysta z dużej gwarancji wiarygodności w toku późniejszego procesu.
Dlaczego art. 488 k.p.k. jest tak ważny?
Postępowanie prywatnoskargowe różni się od spraw publicznoskargowych tym, że:
- to pokrzywdzony wnosi i popiera akt oskarżenia,
- ciężar dowodowy spoczywa głównie na nim,
- prokurator włącza się tylko wyjątkowo (np. gdy wymaga tego interes społeczny).
Bez wczesnego zabezpieczenia dowodów prywatny akt oskarżenia może okazać się nieskuteczny, bo w momencie rozprawy nagrania mogą już nie istnieć, a świadkowie – nie pamiętać szczegółów.
Zabezpieczenie dowodów – decyduje refleks
Art. 488 k.p.k. jest praktycznym narzędziem ochrony praw pokrzywdzonego w sprawach prywatnoskargowych. Choć Policja nie prowadzi pełnego postępowania przygotowawczego, jej rola – zabezpieczenie dowodów jest nie do przecenienia. Szybka reakcja i precyzyjne sformułowanie żądania to klucz do skutecznego wykorzystania tego przepisu w praktyce.
