Prawomocny wyrok skazujący oznacza, że oskarżony stał się skazanym. Co do zasady będzie należało odbyć karę, nadal pozostają jednak pewne możliwości…
Skazany to oskarżony, co do którego Sąd potwierdził jego winę w wyroku i wymierzył mu karę. Proces karny nie zawsze kończy się skazaniem. Oskarżony może zostać uniewinniony. Sąd może także postępowanie zakończyć umorzeniem albo warunkowym umorzeniem. Wówczas oskarżony nie jest skazanym. W przypadku warunkowego umorzenia i umorzenia z zastosowaniem środków zapobiegawczych Sąd może nałożyć na oskarżonego obowiązki lub zakazy.
Kara pozbawienia wolności
Najpoważniejszą konsekwencją wyroku skazującego może być konieczność odbycia kary pozbawienia wolności. To najbardziej dotkliwa kara, którą Sąd może zastosować tylko wówczas, gdy żadna inna nie byłaby wystarczająca (choć obecne przepisy prawa karnego niekiedy nie pozostawiają Sędziemu wyboru).
Kiedy trafię do więzienia?
Kiedy skazany ma zacząć odbywać karę więzienia? Bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się prawomocne. Ten nieostry termin sprawia, że w praktyce trudno przewidzieć kiedy skazany faktycznie rozpocznie odbywanie kary. Ci skazani, którzy na wyrok oczekiwali w areszcie śledczym od razu rozpoczną wykonywanie kary. Okres pozbawienia wolności w areszcie jest im zaliczany na poczet orzeczonej kary. Ci, którzy wyrok usłyszeli z „wolnej stopy” zostaną doprowadzeni do aresztu śledczego. Wcześniej było tak, że w pierwszej kolejności skazany otrzymywał „zaproszenie” do zakładu i dopiero, gdy je zlekceważył Sąd zarządzał jego doprowadzenie. Obecnie Sąd od razu poleca skazanego zatrzymać i doprowadzić, a wezwanie do stawienia w pobliskim areszcie śledczym może wysłać tylko wyjątkowo. Zazwyczaj rozpoczęcie kary ma miejsce w ciągu 1-2 miesięcy od uprawomocnienia wyroku. Nie jest to jednak żadna zasada wynikająca z przepisów, a jedynie kwestia sprawności urzędników i dostępności miejsc w zakładach karnych.
Czy można opóźnić wykonanie wyroku?
Wniosek o wstrzymanie
Istnieje taka możliwość aby wstrzymać wykonanie kary. Złożenie takiego wniosku nie wstrzymuje wykonania wyroku z automatu. Sąd rozpoznający wniosek może wstrzymać wykonalność orzeczenia, jednak dzieje się to tylko w wyjątkowych przypadkach. Instytucja wstrzymania wykonania wyroku jest niezwykle wyjątkowa. Kodeks karny wykonawczy właściwie nie podaje żadnych przesłanek do orzeczenia takiego wstrzymania i uzależnia je od oceny Sędziego. Wstrzymanie kary jest odstępstwem od reguły jej natychmiastowego wykonania i może mieć miejsce tylko wówczas, gdy wykonanie wyroku pociągnęłoby nieodwracalne i niepowetowane skutki dla skazanego.
Odroczenie wykonania kary
Można także złożyć wniosek o odroczenie wykonania kary. Ta instytucja jest przewidziana dla trzech przypadków:
- skazanych, którzy cierpią na chorobę, która uniemożliwia im pobyt w zakładzie karnym. Dodam, że chodzi tu o ciężką chorobę, taką której leczyć nie można w zakładzie karnym. Tymczasem zakłady karne mają z roku na rok coraz lepszą służbę zdrowia i większość chorób, nie zagrażających życiu można leczyć w więzieniu. Znane mi są nawet takie przypadki, gdzie pobyt w zakładzie karnym poprawił stan zdrowia osadzonego, który na wolności zupełnie ignorował swoje schorzenia albo nawet je pogłębiał, np. nadużywając alkoholu.
- skazanych, dla których wykonanie kary spowodowałoby zbyt ciężkie skutki dla nich samych albo dla ich rodzin. W tym przypadku Sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 1 roku.
- skazanych, dla których nie ma miejsca w zakładzie karnym z uwagi na zbyt dużą liczbę osadzonych (ten przypadek nie dotyczy jednak osób skazanych za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy, recydywistów i osób o zaburzeniach preferencji seksualnej).
Czas odroczenia kary nie może być dłuższy niż rok, a dla ciężarnej kobiety, lub skazanego sprawującego samotnie opiekę nad dzieckiem do 3 lat po urodzeniu dziecka.
Przerwa w odbyciu kary
O ile przy odroczeniu kary sprawdza się zasada „co odwlecze to nie uciecze” to przy przerwie nie jest to już takie oczywiste.
Przerwa w odbyciu kary zakłada, że skazany rozpoczął jej wykonywanie. Przyczyny udzielenia przerwy są podobne do tych, które występują przy odroczeniu kary. Przy względach rodzinnych są one jednak nieco bardziej liberalne, określone jako ważne względy rodzinne lub osobiste.
Uzyskanie przerwy daje pewną możliwość, aby do zakładu już nie wrócić. Dzieje się tak, gdy:
- przerwa trwała co najmniej rok,
- skazany odbył co najmniej 6 mc kary,
- a łączna kara jaką ma odbyć jest nie dłuższa niż 3 lata.
W takiej sytuacji skazany może wnioskować o warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie
To kolejna możliwość skrócenia odsiadki.
Prawo do szybszego zwolnienia ma ten skazany, który odbył co najmniej połowę kary. Przy karze pozbawienia wolności 25 lub więcej, gdy odbył co najmniej15 lat kary. Surowsze wymagania dotyczą recydywistów. Mogą oni liczyć na zwolnienie po odbyciu 2/3 lub 3/4 kary. Skazanych na karę dożywocia, można zwolnić po 30 latach, chyba, że Sąd ustanowił surowsze przesłanki do zwolnienia.
Kiedy skazany może liczyć na przychylne rozpoznanie wniosku?
- Gdy jego postawa,
- właściwości i
- warunki osobiste,
- okoliczności popełnienia przestępstwa oraz
- zachowanie po jego popełnieniu i
- w czasie odbywania kary
uzasadniają przekonanie, że po opuszczeniu zakładu będzie praworządnym obywatelem.
Co jest najważniejsze w praktyce? Pozytywna opinia Zakładu Karnego. Jest ona niezbędna do rozstrzygnięcia wniosku i bardzo często ma decydujące znaczenie. W ocenie Sądów któż lepiej ma wiedzieć, czy skazany może opuścić zakład niż Ci, którzy obserwują jak przebiega kara?
Dozór elektroniczny
Jest jeszcze jedna możliwość aby skazany uniknął pobytu w zakładzie karnym. Jest to instytucja na tyle ciekawa, że niewątpliwie poświęcę jej osobny wpis. Tu więc tylko zasygnalizuje. Istnieje taka możliwość, aby karę pozbawienia wolności odbywać nie w więzieniu lecz w systemie dozoru elektronicznego. Dla tych sprawców, którzy otrzymali karę do półtorej roku pozbawienia wolności szansa ta może okazać się zbawienna.
